Zakonski osnov za lokalne politike ogleda se u Zakonu o lokalnoj samoupravi. Odeljak III ZLS sadrži odredbe o neposrednom učešću građana u ostvarivanju lokalne samouprave i kao njegove oblike prepoznaje građansku inicijativu, zbor građana i referendum. Pored toga, u vezi sa učešćem građana u formulisanju lokalnih javnih politika, važne su i odredbe ZLS o obaveznim javnim raspravama (članovi 11 i 68 ZLS). pravni okvir za ostvarivanje učešća građana na lokalnom nivou vlasti čine i brojni drugi zakoni od kojih su najznačajniji: Zakon o referendumu i narodnoj inicijativi – koji uređuje ova dva oblika neposrednog učešća na republičkom i shodno na lokalnom nivou, i Zakon o planskom sistemu – u pogledu uređenja procesa konsultovanja i sprovođenja javne rasprave u postupku usvajanja planskih akata.
U krug posebnih zakona spadaju: Zakon o budžetskom sistemu, koji uređuje javne rasprave u postupku usvajanja budžeta ili Zakon o finansiranju lokalne samouprave, koji predviđa sprovođenje referenduma o uvođenju samodoprinosa; Zakon o planiranju i izgradnji, i zakoni iz oblasti zaštite životne sredine (npr. Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu) koji predviđaju različite oblike obaveznog učešća javnosti u postupku usvajanja planova i izdavanja dozvola, u obliku javnog uvida i javne rasprave. U praksi postoji nekoliko principa u kojima se ogleda primena i realna slika o uspešnosti realizacije lokalnih politika koje se bave razvojem građanske participacije.
Prosečan rezultat za sve jedinice lokalne samouprave u okviru principa transparentnosti, otvorenosti i participacije 40%, od toga je prosečna ocena na nivou gradova 48%, a na nivou opština 38%. Moguće mere za jedinice lokalne samouprave za dalje poboljšanje kulture građanskog učešća u Srbiji jesu: smanjiti (pre svega, informacione) prepreke za građansko učešće, 2. fokusirati pažnju na nove, inovativne i važne teme za građane, 3. koristiti mere za povećanje digitalne participacije građana i tom okviru intenzivirati korišćenje društvenih mreža, 4. sprovoditi kontinuiranu medijsku kampanju o pozitivnim efektima participacije, 5. uspostavljanje javno dostupne evidencije korišćenih mehanizama neposrednog učešća građana, sa ishodima mehanizama koji su korišćeni, 6. objavljivati informacije o načinima na koje građani mogu neposredno učestvovati u radu JLS (propisi, uputstva, modeli obrazaca, procedure) na veb-prezentaciji JLS; 7. osnažiti kapacitete unutar uprave za pružanje podrške građanima i njihovim udruženjima kao i predstavnika mesnih zajednica u formulisanju ideja i pokretanje odgovarajućih procedura, te njihovu kontinuiranu edukaciju i ukazivanje na primere dobre prakse iz iste ili drugih JLS.
Detaljnije možete pročitati studiju slučaja (OVDE)
